Gezondheidspreventie Info : Diabetes type 2

Goed om te weten

Diabetes is een ongeneeslijke chronische aandoening die we echter wel onder controle kunnen houden. De ziekte vormt wereldwijd een groot probleem voor de volksgezondheid. In 2022 was bij 7,1% van de Belgische bevolking de diagnose diabetes gesteld, waarbij diabetes type 2 de meest voorkomende vorm is (90%). Het gaat daarbij om meer dan 600.000 mensen.

Diabetes type 2 is een ziekte die wordt gekenmerkt door insulineresistentie en een geleidelijke afname van de insulineproductie door de alvleesklier. De aandoening kan leiden tot hart-, nier- en oogproblemen die een weerslag hebben op de levenskwaliteit en levensverwachting van mensen met diabetes. De ontwikkeling ervan wordt beïnvloed door gedragsmatige (onevenwichtige voeding, weinig bewegen, overgewicht), biologische en genetische factoren, maar ook sociale en omgevingsfactoren zoals inkomen, opleidingsniveau, leefomstandigheden en sociale steun spelen een rol. De meest kwetsbare bevolkingsgroepen, zoals mensen in een onzekere situatie, geïsoleerde mensen, migranten of mensen met zwakke gezondheidsvaardigheden, lopen een groter risico op het ontwikkelen van diabetes of de complicaties daarvan.

Aandachtspunten voor professionals

Diabetespreventie vereist een verandering in individueel gedrag…

Een van de hefbomen om diabetes type 2 te voorkomen, is gezond gedrag aanmoedigen, zoals een evenwichtige en gevarieerde voeding in combinatie met regelmatige lichaamsbeweging. Daarnaast wordt sterk aanbevolen om te stoppen met roken, omdat roken in combinatie met diabetes het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk verhoogt.

Regelmatige screening…

Door regelmatig te screenen kan men mensen met een verhoogd risico opsporen en vroeg ingrijpen. Screening is bedoeld voor:
• Iedereen van 45 jaar en ouder, ook als ze geen symptomen hebben.
• Jongere mensen met een of meer risicofactoren: overgewicht/obesitas, diabetes in de familie, hoge bloeddruk, abnormale lipidenwaarden, doorgemaakte zwangerschapsdiabetes, onzekere leefomstandigheden of een zittend leven.
• Mensen met prediabetes (nuchtere bloedsuikerspiegel: 100-125 mg/dl of HbA1c 5,7-6,4%): moeten nauwlettend opgevolgd worden.

Aanbevolen frequentie
• Als de eerste screening normaal is en er geen risicofactoren zijn: om de 3 jaar.
• Als er risicofactoren zijn of voor mensen met prediabetes: elk jaar.
• Voor mensen van 50 jaar en ouder is het verstandig om jaarlijks te screenen.
• Voor vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad of bevallen zijn van een baby van meer dan 4 kg, is jaarlijks screenen aan te raden.

Behandeling en terugbetaling…

Naast preventie zijn de kwaliteit van de opvolging en de toegang tot zorgsystemen van fundamenteel belang om de ziekte onder controle te houden en complicaties te voorkomen. Deze systemen, de toepassingsmodaliteiten ervan en de interprofessionele samenwerking worden gedetailleerd beschreven in de focus Zorgsystemen voor diabetes type 2, die je kunt raadplegen via deze link.

Het opstarttraject is een gestructureerde en vroegtijdige begeleiding voor mensen bij wie recent diabetes type 2 is vastgesteld. Het traject is bedoeld om meer inzicht in de ziekte te krijgen, gezonde levensgewoonten aan te moedigen en de eerste interprofessionele follow-ups (arts, diabetoloog, verpleegkundige, podoloog enz.) te coördineren om de zelfredzaamheid van de patiënt vanaf het begin van het zorgtraject te versterken.

Het zorgtraject diabetes is bedoeld voor mensen die met insuline worden behandeld of op het punt staan dat te worden, via een driezijdige overeenkomst tussen de patiënt, de huisarts en de diabetoloog. Het garandeert een gecoördineerde opvolging, terugbetaling van voedings- en medische consultaties en tenlasteneming van materiaal voor zelfcontrole van de bloedsuikerspiegel. Het doel is de ziekte onder controle te houden en de patiënt zelfredzamer te maken.

De overeenkomst voor zelfregulatie van diabetes is gericht op mensen die insuline gebruiken en niet voldoen aan de criteria voor het zorgtraject. Ze biedt multidisciplinaire educatieve begeleiding (verpleegkundige, diëtist, diabeteseducator) die volledig wordt vergoed door de verplichte ziekteverzekering om de vaardigheden van de patiënt te versterken, de bloedsuikerspiegel beter onder controle te houden en complicaties te voorkomen.

Een meer algemene en billijke aanpak…

Beter eten, meer bewegen en je laten screenen zijn belangrijke hefbomen, maar diabetespreventie kan niet beperkt blijven tot het veranderen van individueel gedrag. Die preventie moet deel uitmaken van een geïntegreerde en billijke benadering van gezondheid, die is gebaseerd op samenwerking tussen medische en welzijnsspelers om een samenhangende opvolging te garanderen die is aangepast aan de realiteit van het leven. In Brussel, waar de sociale en geografische ongelijkheden heel uitgesproken blijven, betekent iets doen aan diabetes ook iets doen aan de levensomstandigheden: huisvesting, werk, voeding, toegang tot informatie en sociale steun. Welzijns- en gezondheidswerkers spelen een belangrijke rol in deze benadering door mensen te begeleiden, door te verwijzen en hun zelfredzaamheid te versterken.

De sociale determinanten van gezondheid aangrijpen als hefboom…

1. Voedselonzekerheid en gezondheidsvaardigheden

Voedselonzekerheid komt ook voor in Brussel, als gevolg van de kosten van levensonderhoud en de moeilijke toegang tot gezonde en betaalbare producten. Voedselonzekerheid aanpakken is een belangrijke hefboom om diabetes te voorkomen en ongelijkheden op gezondheidsgebied te verminderen. Participatieve kookworkshops en sociale kruideniers doen meer dan alleen voedsel uitdelen of bereiden: ze verbeteren de gezondheidsvaardigheden, geven concrete tips om gezond te eten met een beperkt budget en bevorderen sociale contacten en zelfvertrouwen.

2. Sociaal isolement en onzekere levensomstandigheden door ziekte voorkomen

Diabetes kan de sociale en economische situatie van mensen ondermijnen door vermoeidheid, de kosten van de zorg of afwezigheid op het werk. Professionals worden aangemoedigd om alert te blijven op tekenen van sociale uitval, zodat ze risicosituaties vroegtijdig kunnen signaleren en mensen kunnen doorverwijzen naar ondersteunende voorzieningen (praatgroepen, lokale verenigingen, wijkgezondheidscentra enz.).

 
3. Het belang van sociale acties bij diabetespreventie benadrukken

Sociale acties, of het nu gaat om alfabetisering, voedselhulp, collectieve of individuele begeleiding (toegang tot rechten, schuldbemiddeling enz.) zijn concrete hefbomen om sociale ongelijkheid te verminderen en een gezonde leefomgeving te bevorderen. Ze dragen dus bij aan de preventie van diabetes. Professionals spelen een belangrijke rol bij het uitdragen van deze initiatieven, het integreren van de sociale dimensie in preventie en het bevorderen van intersectorale samenwerking, wat een garantie is voor een echte geïntegreerde aanpak.

Preventie is ook…

Diabetespreventie gaat ook over bescherming tegen infecties. Mensen met diabetes zijn gevoeliger voor ernstige vormen van griep en COVID-19, dus jaarlijks vaccineren is een belangrijke preventiemaatregel.